ابوعلی فضل بن حسن طبرستی

نهم دیحجه سالروز ارتحال مفسر بزرگ قرآن امین الاسلام ابو علی فضل بن حسن طبرسی، مؤلف  "مجمع البیان" فضل بن حسن بن فضل معروف به شیخ طبرسی ملقب به امین الاسلام در عصر سلاجقه می زیست. در این عصر، طوس مرکز علمی خراسان بود و دانشوران بزرگی در آن زندگی می کردند. در فقه، حدیث، ادب، رجال، لغت و علوم ریاضی متبحر بود و شعر می سرود.

وی در سال 468 قمری بدنیا آمد و پس از فراگیری مقدمات در مشهد مقدس به تحصیل ادبیات عرب، قرائت، تفسیر، حدیث، حساب و جبر، فقه، اصول و کلام پرداخت و در آن علوم متبحر گردید. علامه حدود 54 سال در مشهد بود و سپس راهی سبزوار شد و به تدریس و تألیف همت گماشت. او در بیهق مهمترین کتابهای خود از جمله مجمع البیان را نوشت. وی در مدرسه باب العراق بیهق تدریس می کرد و مجمع البیان را به درخواست شریف سید جلال الدین ابی منصور محمد بن یحیی بن هبه الله حسینی زیاری نوشت و در ذی القعده 536 از تألیف مجمع فراغت یافت. مجمع البیان بعنوان سرآمد تفاسیر، پس از ارتحال طبرسی مورد توجه همه مسلمانان قرار گرفت. طبرسی تفسیر مختصری دارد به نام جوامع الجامع. برخی از نکات ادبی را که از خود وی در مجمع البیان فوت شده بود، در تفسیر جوامع الجامع نوشت و سال 542 آن را به آخر رساند. طبرسی در خدمت دانشورانی شیخ طوسی، حسن بن بابویه قمی رازی، شیخ موفق الدین حسین بن الفتح و اعظ بکرآبادی گرگانی (م 536 ه.ق)، و شیخ ابوالقاسم محمد بن حمزه بن نصر کرمانی معروف به تاج قراء کرمانی دانش آموخت، و از آنان اجازه روایی گرفت. و چهره های برجسته ای چون فرزندش شیخ جلیل رضی الدین ابونصر حسین بن فضل طبرسی، حافظ محمد بن علی بن شهرآشوب (م 588 ه.ق در حلب) شیخ منتحب الدین علی بن عبیدالله بن حسن، رازی قمی، سید جلیل امام ضیاء الدین فضل الله بن علی بن عبیدالله حسینی راوندی کاشانی، شیخ امام قطب الدین ابوالحسن معروف به قطب راوندی، شیخ ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمی و شیخ برهان الدین بن محمد بن علی قزوینی همدانی را درمکتب علمی خود پرورش داد. سرانجام امام مفسران، پس از نزدیک به هشتاد سال عمر بابرکت در روز عرفه ی سال 548 قمری بدرود حیات گفت. بعضی، مسمومیت توسط بدخواهان را عامل درگذشت وی گفته اند. بدنش را به مشهد منتقل کرده و در جوار حرم مطهر امام هشتم علی ابن موسی الرضا (ع) به خاک سپردند. روحش شاد.